فارس، سالخوردگی و سالمندی از افتخارات بشری و از دستاوردهای مهم توسعه کشورها است و می‌تواند یک فرصت یا یک چالش بزرگ سیاسی، اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی برای هر جامعه‌ای به‌شمار آید که از آن در ادبیات بین‌المللی به‌عنوان «خاکستری شدن جمعیت» یا «انفجار پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها» یاد می‌کنند.
هم‌زمان با روز سالمند به سراغ دکتر علی خامه‌ور کارشناس امور توانبخشی سالمندان اداره‌کل بهزیستی مازندران رفتیم و در مورد سالمندی و به‌ویژه روند آن در مازندران با او به گفت‌‌وگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
فارس: آیا روند رو به افزایش شمار سالمندان جدی است؟
رشد سریع جمعیت در نیمه نخست قرن 21 به این معنی است که شمار مردم 60 ساله و بالاتر از حدود 600 میلیون نفر در سال 2000 به 2 میلیارد نفر در سال 2050 می‌رسد و برای نخستین‌بار در سال2047 از تعداد کودکان بیشتر می‌شود و این افزایش در کشورهای در حال توسعه بسیار سریع‌تر است و در 50 سال آینده نسبت سالمندان آنها چهار برابر می‌شود.
همچنین در سال 2002 برنامه کار «مادرید» از طرف مجمع سازمان ملل مورد تصویب قرار گرفت که سه محور برای توسعه برنامه‌های مرتبط با سالمندان در نظر گرفته شد که عبارتند از سالمندان و توسعه، توسعه سلامت و خوب بودن در سالمندی و تضمین محیط‌های حمایتی و توانمندساز که این برنامه، مبنای برنامه ریزی‌های مرتبط با سالمندان است.
فارس: نام‌گذاری روز جهانی سالمندان چه هدفی را دنبال می‌کند؟
در 14 دسامبر 1990 سازمان ملل در مجمع عمومی به تعیین اول اکتبر هم‌زمان با نهم مهر ماه با عنوان روز جهانی سالمندان رأی داد و این مسئله از اول اکتبر 1991 اجرایی شد تا در این روز و به بهانه این مناسبت آگاهی جامعه درباره موضوع سالمندی افزایش پیدا کند و دولت‌ها به‌نحوی برنامه‌ریزی کنند تا مردمان همه کشورها با منزلت به پیری برسند و شعار روز جهانی سالمندان سال 2016 با عنوان «نه گفتن علیه هرگونه تبعیض سنی» تعیین شده است.
فارس: سالمندی در جامعه ایرانی از چه وضعیتی برخوردار است؟
براساس سرشماری سال 1390 جمعیت بالای 60 سال کشور 6 میلیون و 205 هزار و 998 نفر است و 25/8 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند که نسبت به سرشماری سال 1385، یک‌میلیون نفر به جمعیت بالای 60 سال کشور اضافه شده است و نیز درصد جمعیت سالمندی از 3/7 درصد در سال 85 به حدود 3/8 درصد در سال 1390 رسیده است.
فارس: دلیل افزایش جمعیت سالمندان چیست؟
شاخص امید به زندگی در سال 85 از 1/71 سال برای مردان و 1/73 سال برای زنان به 1/72 سال برای مردان و 6/74 سال برای زنان افزایش یافته است و همه این‌ها با توجه به کاهش موالید و کاهش رشد جمعیت کشور (3/1 درصد) سبب شد تا جمعیت سالمندی کشور با سرعتی شتابان رو به افزایش برود.
فارس: روند سالمندی در مازندران در چه موقعیتی قرار دارد؟
در استان مازندران براساس آخرین سرشماری انجام‌شده، افزون بر 300 هزار نفر از جمعیت 3 میلیونی استان را افراد بالای 60 سال تشکیل می‌دهند که حدود 81/9 درصد جمعیت استان را شامل می‌شود و براساس آخرین سرشماری انجام‌شده، جمعیت سالمند مرد استان 148 هزار و جمعیت سالمند زن نیز 153 هزار نفر اعلام شده است.
با توجه به متوسط رشد سالانه جمعیت 02/1 درصد و ضریب سالمندی 3/34 درصد، مازندران از استان‌های در حال پیر شدن کشور به‌شمار می‌رود که این رشد برای هر خانواده مازندرانی یک فرزند را نشان می‌دهد که به هیچ وجه آمار خوبی نیست.
فارس: شمار سالمند زیر پوشش بهزیستی مازندران را بفرمایید؟
در حال حاضر 30 هزار و 572 نفر سالمند زیر پوشش بهزیستی هستند که 14 هزار و 573 نفر آنها زن و 15 هزار و 999 نفر مرد هستند.
فارس: چه تعداد مرکز شبانه‌روزی، روزانه و خدمات در منزل فعال هستند؟
مراکز توانبخشی سالمندان، پنج مرکز شبانه‌روزی با ظرفیت 280 نفر و 11 مرکز روزانه با ظرفیت 620 نفر و هشت مرکز خدمات در منزل که به 400 نفر خدمات ارائه می‌کنند، در مازندران فعال هستند.
فارس: مراکز یادشده در کدام مناطق استان فعالیت دارند؟
مراکز شبانه‌روزی سالمندان در شهرستان‌های ساری، بابل، رامسر و چالوس و مراکز روزانه نیز در شهرستان‌های ساری، بابل، قائم‌شهر، بهشهر، آمل، تنکابن، رامسر، چالوس و سوادکوه شمالی فعالیت می‌کنند، همچنین مراکز خدمات توانبخشی سالمندان در منزل در شهرستان‌های ساری، بابل، تنکابن، قائم‌شهر، سوادکوه، آمل و بهشهر در حال فعالیت هستند.
البته در مراکز شبانه‌روزی سالمندان بیشتر سالمندان بی‌سرپرست و افرادی که هویت آنها مشخص نیست و سالمندان بد سرپرست یعنی سالمندانی که مراقب مناسبی نداشته و یا قادر به خدمات‌دهی به سالمندان نیستند پذیرش می‌شوند و سیاست بهزیستی در مجموع، توسعه مراکز شبانه‌روزی نیست اما برای ارائه خدمت به این سالمندان از مراکز شبانه‌روزی بهره می‌بریم.
فارس: در مراکز روزانه چطور؟
در مراکز روزانه توانبخشی سالمندان بیشتر سالمندان نیمه‌وابسته و مستقل با هدف ارتقای کیفیت زندگی پذیرش می‌شوند؛ یعنی سالمند در جامعه و خانواده حضور دارد و از خدمات مرکز روزانه نیز استفاده می‌کند که مازندران از استان‌های موفق در این زمینه به‌شمار می‌رود.
فارس: چه خدماتی در منزل تعریف شده است؟
بهزیستی یکی از نخستین نهادهایی است که خدمات را به منازل سالمندان برد، یعنی تیم توانبخشی شامل فیزیوتراپ، مددکار، روانشناس، پرستار و پزشک با حضور در منازل به سالمندان بسترگرا و وابسته به تخت، خدمات تخصصی ارائه می‌دهند.
فارس: هدف از ایجاد بنیاد فرزانگان ساری چیست؟
یکی دیگر از خدمات موفق بهزیستی مازندران راه‌اندازی بنیاد فرزانگان ساری است که یک فعالیت اجتماع‌محور با جلب حمایت سایر دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی در زمینه آموزشی فرهنگی ورزشی و برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت سالمندان است و هم‌اکنون نیز در حال اجرای طرح توانمندسازی سالمندان در شهرستان‌های ساری و میاندرود با اولویت سالمندان با سطح اقتصادی اجتماعی پایین و وابسته است.
بهزیستی مازندران دبیر شورای ساماندهی سالمندان است که به ریاست استاندار و با عضویت تعدادی از دستگاه‌های اجرایی مرتبط استان برگزار می‌شود و هدف آن استفاده از ظرفیت همه دستگاه‌های اجرایی مرتبط برای ارتقای وضعیت سالمندان استان است.
فارس: آیا بهزیستی در ارائه خدمات به سالمندان به اهداف خود نزدیک شد؟
اهداف بهزیستی از ارائه خدمات به سالمندان، آگاه‌سازی مقام و منزلت سالمندان به خانواده‌ها، جامعه و مسؤولان و نیز حساس‌سازی آنها نسبت به موضوع سالمندی و فرصت‌ها و چالش‌های آن است، همچنین معرفی خدمات سازمان بهزیستی مازندران و مراکز تحت نظارت آن به جامعه، ارتقای بینش و خودباوری سالمندان نسبت به توانمندی‌های دوران سالمندی، ارتقای کیفیت زندگی سالمندان و تلاش در راستای ایجاد شهر دوستدار سالمند در استان از هدف‌های دیگری است که بهزیستی مازندران در برنامه‌های خود ترسیم کرده است.
فارس: در پایان اگر مطلبی دارید، بفرمایید.
یکپارچه نبودن سیاست‌های دستگاه‌های مختلف برای ارائه خدمات به سالمندان و ناکافی بودن قوانین مصوب را داریم، زیرا سهم سالمندان از قوانین کشور کمتر از یک‌درصد است و این در حالی است که تاکنون بسیاری از خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی برای سالمندان، زیرپوشش بیمه‌ها قرار نگرفته است.