استان مازندران خواستگاه اولین حکومت علویان است که نشان از دلدادگی مردم این منطقه به اهل بیت و سرورو سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است و به شیوه های مختلف در این ماه به عزاداری می پردازند.
پس از واقعه حماسی حادثه دشت نینوا که یکی از تراژدی ترین حوادث تاریخ اسلام در سال 61 هجری قمری محسوب می شود تا به امروز بسیاری از آزادگان و آزاداندیشان عالم به خصوص شیعیان در تاسی از اشاعه فرهنگ عاشورایی به روش های مختلف سعی دارند یاد و نام امام حسین(ع) و یاران وفادارش را گرامی بدارند.
اکثر مردم ایران در طول تاریخ با روش های محلی و سنتی خود در ایام محرم با عزاداری و سوگواری سالار شهیدان سر تعظیم به درگاه امام خوبی ها فرود می آورند و با پیروی از نهضت عاشورا بسیاری از شخصیت های بزرگ تاریخ تلاش کرده اند تا آزادی خواهی و عدالت طلبی را در جهان گسترش دهند.
مازندرانی ها که اسلام را با تشییع پذیرفتند با عشق و ارادت به اهل بیت عصمت و طهارت با پیشینه بسیار طولانی که تا به امروز نسل به نسل و سینه به سینه فرهنگ عزاداری سالار شهیدان را حفظ کرده اند براین باورند که هزینه کردن برای امام حسین(ع) یک افتخار و سعادت است که نصیب همگان نمی شود.
مردم مازندران همچون دیگراستان های کشور با آغاز ماه محرم با نصب پرچم های سیاه بر سر در منازل، مغازه ها و کوچه و خیابان ها به آذین بندی می پردازندو با اعتقاد به حادثه کربلا با پوشیدن لباس سیاه این ایام را به سوگواری می نشینند.
مازنی ها روش های مختلفی را برای عزاداری در ماه محرم الحرام داشته و دارند که برخی از این سنت ها متاسفانه رو به فراموشی سپرده و برخی دیگر همچنان ادامه دارد.در اینجا به برخی از این سنتها اشاره می کنیم :
کرب زنی کرب زنی از جمله عزاداری های اصیل و سنتی مردم مازندران بوده است که در حال حاضر متاسفانه منسوخ شده است .
کرب تکه چوبی است تراشیده شده به اندازه ای که در کف دست جای می گیرد و سطح بیرونی آن صاف و درپشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می افتد و با ضرب های خاص نواخته می شود و با زدن این دو تکه کرب به هم فرد کرب زن ضرب کرب را از زمین آغاز کرده و به سمت آسمان بالا می برد.
تعزیه خوانیتعزیه خوانی از دیگر برنامه هایی است که در ایام محرم و صفر در شهرهای مختلف مازندران انجام می گیرد و به طور معمول گروه تعزیه خوان به مدت 10 روز با خواندن تعزیه های مختلف اعم از تعزیه علی اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل العباس و امام حسین(ع) وقایع روز عاشورا را به تصویر می کشد.
از جمله کسانیکه استقبال خوبی از تعزیه خوانی در مازندران می کنند زنان و مردان مسن محله ها هستند که بسیار علاقمند می باشند و جوانان را نیز برای حضور در مراسم تعزیه خوانی تشویق می کنند.
خانه‌های حسینی مردم مازندران برخی روستاهای مازندران و تقریبا بخشی مهمی از آنها به‌ویژه روستاهایی مانند المشیر، اورتشت و روستاهای سوادکوه در روز عاشورا با پخت غذای نذری ظهر این روز،خانه‌های خود را میزبان عزاداران حسینی می‌کنند.
این خانه‌ها که نه حساب تعداد دارند و نه حساب افراد را، پس از برگزاری نماز ظهر عاشورا عزاداران را به خانه‌های خود دعوت می‌کنند و درب این خانه‌ها به روی همه عزاداران گشوده می‌شود.
آیین جوانان در شب عاشورا صبح طلوع از دیگر آیین‌هایی است که جوانان مازندرانی در شب عاشورا برای عرض ارادت و به سوگ نشستن خود در عزای روز عاشورا اجرا می‌کنند.
پس از پایان مراسم شب تاسوعا، تعدادی از جوانان با بیان «مکن ای صبح طلوع» به کوچه‌ها و محلات شهر می‌روند و از صبح می‌خواهند برای فردایی که حسین(ع) شهید می‌شود طلوع نکند. این عزاداران تا صبح در محلات با پای برهنه و پیاده سینه‌زنی کرده و صبح را مهمان متولیان تکایا و مساجد هستند.
دسته رویاز جمله مراسم هایی که از هفتم ماه محرم به شکل گسترده در شهرها و روستاهای مازندران انجام می گیرد مراسم دسته روی است که هیات های مذهبی در یک محله به صورت سینه زنی یا زنجیر زنی به راه می افتند و درهر مکانی که مجلس عزای امام حسین(ع) برپا باشد به صورت سینه زنی و یا زنجیر زنی حضور یافته و در آن مکان به عزاداری می پردازند و بعد از اندکی که میزبان از عزاداران با شیر و شربت پذیرایی بعمل می آورد به محله های دیگر می روند .
قربانی گوسفنداز جمله سنت هایی که مردم مازندران بسیار علاقمند به انجام آن می باشند مراسم قربانی کردن گوسفند است که این مراسم در روز تاسوعا و عاشورا به اوج خود می رسد.
اغلب افراد بعد از قربانی کردن گوسفن یا گاو ، گوشت ان را به صورت کامل یا بخش زیادی از آن را در اختیار هیات های مذهبی جهت اطعام دهی قرار می دهند.
اطعام دهیاطعام دهی یکی از مهمترین سنت هایی است که به شکل بسیار گسترده در سطح استان مازندران در ایام محرم و صفر انجام می شود .
آن چیزی که سبب شد این اطعام دهی با شکوه خاصی در مازندران انجام شود وجود وقف های بسیار زیادی است که پیشینیان این دیار برای اطعام دهی سرور و سالار شهیدان انجام داده اند و این مهم تا اندازه ای است که مدیران ارشد اوقاف به طور رسمی اعلام کرده اند 70 درصد موقوفات مازندران برای اطعام و عزاداری سالار شهیدان است.
این اطعام دهی معمولا با پخت برنج در مساجد و تکایا و توزیع آن در بین هیات های مذهبی، فقرا و مستمندان ، موسسه های خیریه و همسایه های اطعام دهندگان همراه می باشد.
اطعام دهی در روز عاشورا و تاسوعا در برخی از روستاهای مازندران جلوه خاصی دارد که بسیاری از عزاداران حسینی را از اقصی نقاط کشور به این روستاها می کشاند.
این اطعام دهی به این صورت است که در روز تاسوعا و عاشورای حسینی در یک روستا همه خانواده ها برنج پخت می کنند و تمام عزاداران که حتی برخی از روستاها به بیش از پنج هزار نفر می رسد را برای اطعام دهی دعوت می کنند.
ممکن است در این روز در یکی از این خانه ها تا 200 نفر از عزاداران برای صرف ناها حضور یابند و در خانه ای دیگر حتی تا 10 نفر ، به هر حال همه اهالی آن روستا این سنت را با توجه به توان اقتصادی خود انجام می دهند.
برای مثال در روستای درونکلای شرقی و غربی بابل در روز تاسوعا و عاشورا بیش از 10 هزار نفر برای حضور در مهدیه آن روستاها برای عزاداری حضور می یابند که این سنت به 600 سال قبل برمی گردد و تا به امروز نیزحفظ شده است.
صبح خوانیسنت صبح خوانی در صبح روز عاشورا برگزار می شود و عزاداران امام حسین(ع) که معمولا در شب عاشورا تا صبح بیدار می مانند و به عزاداری می پردازند قبل از اذان صبح با براه انداختن دسته هایی که معمولا اعضای آن میانسالان و پیرمرد ها می باشند و اشعاری همچون 'ای صبح چرا امروز طلوع می کنی، امروز حسین سر از تن جدا می شود شهید نینوا' را سر می دهند و این هیات دسته روی دوباره به مکان عزاداری خودشان برگشته و با خواندن نماز صبح به خانه های خود برمی گردند.
شام غریبانمراسم شام غریبان در شامگاه عاشورا برگزار می شود و همراه هیات های عزاداری لشکر یزیدبن معاویه یک نفر یا عده ای از نوجوانان را به یاد اسرای کربلا در بند می کشند و در جلوی هیات حرکت داده وافراد در پشت این اسرا با خواندن نوحه و با در دست داشتن شمع ها و سینه زنی و زنجیر زنی و توزیع نذورات به عزاداری می پردازند.
قوم بنی اسدتشکیل قوم بنی اسد سه روز بعد از روز عاشورا از آئین های بسیار حزن انگیز است که همچنان در برخی از شهرهای مازندران برگزار می شود .
در این مراسم زنان با تاسی از قوم بنی اسد برای تدفین اجساد شهدای کربلا وارد قتلگاه می شوند و بدلیل اینکه نتوانستند سالار شهیدان را یاری رسانند با سردادن شیون و گریه و زاری ابراز پشیمانی می کنند و برسر و سینه ها زده و به عزاداری می پردازند.
اینها از جمله سنت هایی است که مردم مازندران برای قدرشناسی از حرکت امام حسین(ع) و 72 تن از یاران باوفایش بعد از 1400 سال انجام می دهند.