شهرام سوادکوهی - ساری-خبرنگار: تابستان از راه رسیده و دغدغه خانواده‌ها برای پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان پس از پایان سال تحصیلی کم‌کم بیشتر می‌شود.
اوقات فراغت
معمولا خانواده‌ها یکی، ۲ هفته را به آنان برای استراحت و دور ماندن از فضای تحصیل مهلت می‌دهند و از ابتدای تابستان که امروز نخستین روز آن است، برنامه‌ریزی‌هایشان برای ثبت‌نام در کلاس‌های آموزشی مختلف جدی می‌شود. اوقات فراغت عبارت است از رهایی موقت از کار و اشتغال رسمی زندگی و انجام فعالیت‌ها طبق تمایل شخصی که فرد برای خود تنظیم می‌کند، اما این برنامه‌ریزی برای کودکان و نوجوانان عمدتا توسط خانواده‌ها انجام می‌شود، به همین دلیل ممکن است گاهی مطابق نیازها و سلیقه‌ها و علایق فرد نباشد. همین موضوع از نگاه کارشناسان امور تربیتی می‌تواند آسیبی برای فرزندان در مسیر رشد استعدادها و حتی مسائل تحصیلی در پایه‌های بعدی باشد.
یکی از کارشناسان مسائل تربیتی و آموزشی مازندران و کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی در این‌باره با بیان این‌که اوقات فراغت می‌تواند زمان بسیار خوبی برای تعلیم و تربیت غیررسمی دانش‌آموزان تلقی شود، به همشهری گفت: اگرچه در بیشتر موارد والدین برای ساعات درسی رسمی فرزندانشان ارزش زیادی قائل هستند و برنامه‌ریزی دقیق‌تری دارند، اما تابستان هم زمان خوب و تاثیرگذاری برای آموزش مهارت‌های فردی و اجتماعی مورد نیاز آنان است، زیرا بسیاری از مفاهیمی که در طول سال تحصیلی به خوبی به آنها پرداخته نمی‌شود را می‌توان در این مدت مورد توجه قرار داد.
الزامات برنامه‌ریزی اوقات فراغت
«فروغ پرهوده» اوقات فراغت را زمانی مناسب برای انجام فعالیت‌های نوآورانه، ابتکاری، علایق و سرگرمی‌ها برشمرد و با بیان این که بسیاری از اختراعات، اکتشافات و آثار فرهنگی، حاصل استفاده مناسب از اوقات فراغت هستند، اظهار کرد: نتایج مثبت از اوقات فراغت در صورتی به دست می‌آید که برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مناسبی برای این دوره تدارک دیده شده باشد، البته حالت عکس آن نیز صادق است؛ همان‌طور که این دوره فرصتی مناسب برای تقویت بهداشت روانی است، می‌تواند زمان مناسبی برای یادگیری بسیاری از جرائم، بزه‌ها و رفتارهای پرخطر نیز باشد و نوعی تهدید به حساب آید.
وی بیان کرد: یکی از نکاتی که در زمینه اوقات فراغت باید به شکلی جدی مورد توجه قرار بگیرد، مساله مدیریت آموزشی است. پرهوده درباره نکات پایه‌ای در برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت دانش‌آموزان گفت: در درجه نخست باید اولویت‌ها را در نظر گرفت و به نیازها بر اساس درجه اهمیت آنها ارزش داده شود. برای مثال اگر دانش‌آموزی در درسی ضعف داشت، بهتر است ابتدا برای تقویت آن درس برنامه‌ریزی شود. در مرحله بعدی بهتر است که علایق دانش‌آموز برای برنامه‌ریزی مدنظر قرار بگیرد. یعنی با نظر خود وی، برایش برنامه‌ریزی شود، نه این‌که با اصرار به کلاس‌هایی که دوست ندارد، فرستاده شود. ضرورت دارد در انتخاب کلاس‌های آموزشی، نظر فرزندانمان را جویا شویم و آنها را به سمت فعالیت‌های مورد علاقه و منطقی‌شان هدایت کنیم تا اوقات فراغت برایشان جذاب و دلپذیر باشد.
این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی بیان کرد کرد: اولویت سوم توجه به نیازهای دانش‌آموز است. آنچه در اوقات فراغت در نظر گرفته می‌شود باید پاسخگوی نیازهای فرد باشد. در مرحله بعدی نیز باید برای بهتر نتیجه گرفتن به تنوع در برنامه‌ریزی توجه کرد. به نحوی که در برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت موضوعات متنوع در برنامه قرار بگیرد. برای مثال دانش‌آموز فقط در کلاس‌های تقویتی ثبت‌نام نشود بلکه برنامه‌های تفریحی، هنری و ورزشی نیز مدنظر قرار گیرد. به ویژه فعالیت‌های ورزشی که علاوه بر رفع ضعف‌های جسمانی، به نشاط و شادابی فرد نیز کمک می‌کند و در پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روحی نقش بسزایی دارد.
اوقات فراغت در خانه
این پژوهشگر حوزه مسائل آموزشی و تربیتی به بخش کمتر مورد توجه قرار گرفته اوقات فراغت در خانواده اشاره کرد و افزود: نکته قابل توجه دیگر درباره اوقات فراغت این است که چنین فرصتی فقط با کلاس‌های آموزشی پر نمی‌شود. بخش مهمی از اوقات فراغت در منزل می‌گذرد و لازم است که خانواده‌ها به برنامه‌ریزی برای گذراندن اوقات فراغت در منزل نیز توجه جدی داشته باشند. همه اعضا می‌توانند اوقات فراغت خود را در کنار هم به فعالیت‌های مفید و سرگرم‌کننده مانند آشپزی، تماشای برنامه‌های مفید و مورد علاقه، بازی‌های خلاقانه و شادی‌بخش یا دید و بازدید بگذرانند.
پرهوده اظهار کرد: اختصاص ساعتی به مطالعه در شبانه‌روز نیز از دیگر مسائلی است که در تابستان می‌تواند بیشتر مورد توجه خانواده‌ها و دانش‌آموزان قرار بگیرد. مطالعه از جمله عادت‌های مفید است که در زمان تعطیلی مدارس شرایط لازم برای علاقه‌مند کردن فرزندان به آن وجود دارد. می‌توان حتی زمانی را به حضور در کتابفروشی‌ها یا کتابخانه‌ها اختصاص داد. به عبارتی این فعالیت‌ها باید در کنار هم بسته آموزشی مناسب و شادی‌بخشی برای اوقات فراغت دانش‌آموزان ایجاد کنند.
وی تصریح کرد: مازندران موقعیت و فرصت بسیار مناسبی برای بهره‌مندی دانش‌آموزان استان از اوقات فراغت دارد که معمولا به صورت کلی این ظرفیت‌ها را می‌شناسیم. اما اطلاعات طبقه‌بندی شده و جزئی با نگاهی آمایشی به فرصت‌های مربوط به استفاده از اوقات فراغت در مناطق مختلف استان در دست نیست که بتوان از آن برای برنامه‌ریزی فراگیر و ارائه و پیشنهاد بسته‌های کاربردی و متنوع برای پر کردن اوقات فراغت بهره برد.
فرصت‌های مناسب مازندران برای اوقات فراغت
کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی گفت: در مازندران با توجه به شرایطی آب و هوایی و جغرافیایی و همچنین عرف موجود، تعدادی از دانش‌آموزان برخی فعالیت‌های شغلی را برای تابستان انتخاب می‌کنند که در جایگاه خود نوعی برنامه‌ریزی سودمند برای بهره‌مندی از اوقات فراغت است. این ۳ ماه فرصت مناسبی است که دانش‌آموزان علاقه‌مند به حرفه‌های مختلف در بخشی که به آن تمایل دارند به کار گرفته شوند و توانمندی‌هایشان مورد سنجش و پایش قرار بگیرند یا اگر میلی به حضور در فضای کار برای فراگیری یک حرفه وجود نداشت، برای پیگیری علاقه می‌توانند در دوره‌های فنی‌وحرفه‌ای شرکت کنند.
دانش‌آموزی که به عنوان مثال به فعالیت در بخش گردشگری علاقه دارد هم می‌تواند آموزش‌های مرتبط با صنعت گردشگری را فرابگیرد. این موارد در آینده شغلی دانش‌آموز تاثیر بسزایی دارند. وی افزود: این امکان در مازندران وجود دارد که با یک برنامه‌ریزی درست برای اوقات فراغت، مسیر آینده شغلی وی ساماندهی شود. کلاس‌ها می‌توانند صرفا به زبان، موسیقی، ورزش و کلاس‌های درسی محدود نباشند.
علاقه دانش‌آموزان در طول این دوره‌ها توانمندی‌های آنان در فعالیت‌های شغلی مورد نیاز جامعه را مشخص می‌کند و از این طریق راه برای تعیین مسیر در آینده هموارتر می‌شود. این کارشناس تصریح کرد: البته این برنامه‌ریزی‌ها باید در طول سال و به طور مستمر انجام شوند، نه این‌که فقط به ۳ ماه تابستان محدود باشند. به این شکل خانواده‌ها و دانش‌آموزان از قبل می‌دانند که چه برنامه‌ای پیش رو دارند و کدام مسیر به سود آینده است.