طلاق، راه نهایی برای رهایی از وضعیت موجودی است که زوجین را به ستوه آورده باشد و اگر به دلیل مسائل جزیی و ناچیز باشد، عامل موفقیت‌آمیز برای هیچ‌کدام از زوجین نیست و در واقع آنها به بیراهه‌ای رفته‌اند که خلاصی از آن گاه ناممکن است.
طلاق و از هم پاشیدگی کانون خانواده معضل اجتماعی بزرگی برای جوامع کنونی به‌شمار می‌رود و در شرایط حاضر به‌صورت متداول‌ترین راه حل یک ازدواج ناموفق درآمده است.
امروزه در کشور شاهد افزایش برخی از معضلات اجتماعی هستیم و طلاق ازجمله معضلاتی است که افزایش آن شکل چشمگیر و خطرناکی به‌خود گرفته است، تا چند سال گذشته تنها اعتیاد یا بیکاری سبب اصلی طلاق بوده است، اما امروزه نداشتن مهارت زندگی، بی‌احترامی و بی‌توجهی به شریک زندگی، مسئولیت‌پذیر نبودن، دخالت اطرافیان، تنفر، وجود شبکه‌های مجازی و ماهواره، نبود علاقه و خیانت که ثمره فرهنگ غربی است، از عوامل اصلی طلاق در جامعه محسوب شده و افزایش آمار بی‌سرپرستی و بدسرپرستی فرزندان و افزایش آمار زنان سرپرست خانوار را به دنبال دارد.
در این زمینه پای صحبت‌های تنی چند از مسؤولان نشستیم تا از راهکارهای درست مواجه با مشکلات و ضرورت حفاظت از فرزندان توسط خانواده‌ها گفته باشند.
ازدواج مدرن و افزایش آمار طلاق در جامعه
محمدتقی عباسپور فرماندار بابل، در این زمینه به چند سؤال خبرگزاری فارس پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید:
فارس: علت افزایش آمار طلاق در جامعه از دیدگاه شما چیست؟
طلاق از آسیب‌های جدی جامعه بوده که از دغدغه‌های مهم مسؤولان مربوطه نیز محسوب می‌شود، افزایش آمار طلاق در چند دهه اخیر به سبب دورشدن از سنت‌های ارزشی گذشته و دخالت متدبرانه بزرگان و ریش‌سفیدان خانواده است.
فارس: راه‌های پیشگیری از عوامل طلاق در جامعه از نظر شما چیست؟
ازدواج سنتی پایدارتر از ازدواج مدرن بوده و آسیب‌های کمتری به ارمغان داشته است، از طرفی وجود شبکه‌های مجازی، حاکم نبودن احترام و عزت کافی به والدین و بزرگترها، دوستان ناباب، ناهنجاری اجتماعی، بیکاری، تن‌پروری و اعتیاد می‌تواند عامل مهمی به‌شمار آید، به نظر من کدخدا منشی در امر طلاق باید در جامعه نهادینه شود تا با ایجاد کمترین اختلاف زوجین به دادگاه مراجعه نکرده و مشکلات را در خانواده حل کنند.
فارس: تأثیر مهارت زندگی در پیشگیری از امر طلاق در خانواده‌ها تا چه اندازه است؟
ایجاد ساختار درست در خانواده و مشاوره قبل ازدواج مهمترین عامل پیشگیری در امر طلاق است، چرا که اگر زوجین مهارت زندگی را قبل از ازدواج بیاموزند و در امر ازدواج به ساختار خانوادگی و اجتماعی طرف مقابل به‌دقت توجه کنند، می‌توانند با شناخت بیشتری تصمیم به زندگی مشترک گرفته تا به طلاق کشیده نشود، مهمترین عامل طلاق در بابل به ترتیب اولویت، دخالت بی‌مورد اطرافیان، اعتیاد، خیانت، ناهنجاری اخلاقی و اجتماعی، فقر و بیکاری است.
طلاق و افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار و پیامدهای اجتماعی جامعه
محمد دانایی مدیر مؤسسه خیریه مهرآرا شمال نبود شناخت کافی زوجین نسبت به یکدیگر، نبود درک متقابل و تفاهم، نظارت نداشتن و دخالت خانواده‌ها را از مهمترین عوامل طلاق برشمرد و از وضعیت زنان سرپرست خانوار که در حمایت این مؤسسه هستند، با خبرگزاری فارس صحبت کرده است.
فارس: مهمترین علت طلاق در جامعه از دیدگاه شما چیست؟
براساس آمارها از هر سه ازدواج یکی به طلاق منجر می‌شود که این رقم، آمار بسیار تهدیدآمیز و قابل تأمل است، لذا می‌توان نبود شناخت کافی زوجین نسبت به یکدیگر، نبود درک متقابل و تفاهم، نظارت نداشتن و دخالت خانواده‌ها، مشکلات اقتصادی، بیکاری، اعتیاد و ... را از مهمترین علت‌های طلاق برشمرد.
یکی دیگر از عوامل مهم طلاق بیکاری و مسؤولیت‌پذیر نبودن یکی از زوجین است که این امر تأثیر مستقیم بر زندگی افراد گذاشته به‌طوری که رفته‌رفته فرد دچار حس بی‌هدفی، افسردگی، انزوا و حتی اعتیاد می‌شود و صدمات جبران‌ناپذیری را برای او به دنبال دارد.
فارس: شناخت بین زوجین قبل از ازدواج تا چه اندازه می‌تواند در ارتباط پس از ازدواج آنها مؤثر باشد؟
یکی از علت‌های طلاق در جامعه، نداشتن شناخت کافی نسبت به یکدیگر قبل از ازدواج است، برای شناخت صحیح هر دو طرف باید توانایی‌ها، نیازها و ارزش‌های یکدیگر را به‌درستی بشناسند و در راستای آن عمل کنند، گذاشتن زمان کافی برای شناخت فرهنگ، شخصیت، خانواده، آداب و رسوم زوجین قبل از ازدواج از ضروریات یک رابطه دو طرفه است.
فارس: تفاهم و سازگاری چه اندازه در استمرار و پایداری خانواده‌ها مؤثر است؟
تفاهم و درک متقابل از روحیات زوجین در شرایط متفاوت، فراهم آوردن بستر مناسب برای گفت‌وگو با هدف تداوم یک رابطه سالم حائز اهمیت است، یکی از مهارت‌های لازم که دو طرف برای برقراری و تداوم یک رابطه باید کسب کنند قابلیت گفت‌و گو درباره مسائل مختلف و توانایی حل مسائل و مشکلات زندگی است، پذیرش صبوری و کنترل خشم عوامل بسیار تأثیرگذار در سازش زوجین است.
فارس: نبود عاطفه کافی بین زوجین و خانواده‌ها تا چه اندازه توانسته در امر طلاق و جدایی زوجین مؤثر باشد؟
روزمرگی، وقت کافی نگذاشتن برای یکدیگر، به‌کار نبردن الفاظ محبت‌آمیز برای برقراری حس عاطفی، نادیده گرفته شدن از طرف مقابل، دخالت خانواده‌ها، انتظارات بی‌مورد و ... در جدایی زوجین نقش به‌سزایی ایفا می‌کند، البته لازم به ذکر است امروزه با فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی و مجازی، افرادی که دچار اختلاف می‌شوند، سعی دارند تا خلاء خود را با وقت‌گذرانی در آن پُر کرده و به‌راحتی جدایی را با این دیدگاه که قادر هستند فرد مناسب‌تری را برای خود انتخاب کنند، برمی‌گزینند که در این حوزه شاهد آمار بالایی از طلاق‌ها و ازدواج‌های نافرجام هستیم.
فارس: بیشترین علت طلاق در زنان سرپرست خانوار زیر پوشش مؤسسه مهرآرا شمال چیست؟
بیشترین علت آن اعتیاد بوده و تنها درصد کمی مربوط به مسائل مالی است، بیشترین سن طلاق سرپرستان زیر پوشش این مؤسسه در گروه سنی 25 تا 30 سال و بیشترین سن زنان سرپرست خانوار، 25 تا 40 سال است.
فارس: به نظر شما مشکلات زنان مطلقه در جامعه و آسیب‌هایی که در پیش‌رو دارند، چیست؟
یکی از مهمترین مشکلات آنها، در بخش مالی است، در بسیاری موارد زن در مقابل طلاق از سوی شوهر از تمام حق و حقوق خود می‌گذرد که یکی از آنها مهریه است، از دیگر مشکلات زنان مسئله حضانت فرزند است که بسیاری از زنان در قبال مهریه و دیگر حق و حقوق مالی خود خواهان حق نگهداری فرزندان هستند، در این موارد همچنین شاهد آزار و اذیت‌هایی که همسر سابق نسبت به او روا داشته و سعی می‌کند به روش‌های مختلف از دیدگاه خود انتقام طلاق را از او بگیرد نیز هستیم، لذا زن مطلقه در میان یک جامعه مردسالار با موانع زیادی مواجه است، به‌طوری که اگر بخواهد با خانواده زندگی کند، از سوی آنها کنترل می‌شود و اگر بخواهد به‌طور مستقل زندگی کند، پیدا کردن یک محل مسکونی امن و با اجاره مناسب بسیار دشوار است.
فارس: سخن آخر
زنان سرپرست خانوار با مشکلات عدیده‌ای مواجه و در معرض آسیب‌های بسیار قرار می‌گیرند، یکی از این موارد ازدواج موقت زنان مطلقه با مردان متأهل است که به دلیل نداشتن پشتوانه خانوادگی و اقتصادی سر می‌گیرد و نه‌تنها ازدواج معقولانه‌ای نیست، بلکه این قشر را آسیب‌پذیرتر کرده و عواقب بدتری را برای آنها رقم می‌زند، لذا صداقت، تفاهم، همدلی، مشاوره پیش از ازدواج، تلاش برای شناخت کافی دو طرف از یکدیگر می‌تواند نتایج خوبی را برای داشتن یک ازدواج موفق به همراه داشته باشد.
نبود شناخت کافی، موانع اقتصادی به دلیل بیکاری، اعتیاد، نبود سازش و درک متقابل به‌لحاظ فکری، فرهنگی و اجتماعی از عوامل مؤثر در بروز طلاق به‌ویژه در سنین پایین است، آموزش و فرهنگ‌سازی، حمایت جامعه و سازمان‌های مربوطه از زنان آسیب‌پذیر(سرپرست خانوار) برای کنترل آسیب‌های اجتماعی بسیار مهم و حائز اهمیت است.
استفاده نادرست از شبکه‌های مجازی و افزایش آمار طلاق
سمیه محسن‌تبار مشاور کمیته امداد بابل نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس به چند سؤال درباره معضل طلاق پاسخ دادند که در ادامه می‌خوانید.
فارس: بیشترین دلیل طلاق با توجه به مراجعه کنندگانی که به کمیته امداد دارید، در چه حوزه‌ای بوده و عواقب و مشکلات بعد از طلاق از نگاه شما چیست؟
براساس بررسی‌های انجام‌شده بیشترین آمار طلاق متعلق به حوزه اعتیاد است که این امر به دنبال خود بیکاری، بی‌بندوباری، ناهنجاری اجتماعی و خانوادگی را به دنبال داشته است.
فارس: علت مهم افزایش طلاق در بابل چیست و نقش فضای مجازی و ماهواره‌ها و ترویج فرهنگ غرب در خانواده‌ها را تا چه اندازه مؤثر می‌دانید؟
بیشتر افرادی که به کمیته امداد بابل مراجعه می‌کنند، به دلیل ازدواج دوباره همسران، اعتیاد و تأثیرپذیری از فرهنگ غربی است.
به نظر من باید به حوزه فرهنگ‌سازی توجه ویژه‌ای از سوی همه دستگاه‌های متولی انجام شود، زیرا طلاق عامل مهمی در افزایش آمار زنان سرپرست خانوار است که برای نجات فرزندان از مهریه خود دست می‌کشند، برای همین باید به این افراد تفهیم شود که پس از طلاق چه سرنوشتی گریبانگیر آنها و فرزندان‌شان می‌شود.
کمیته امداد نیز آموزش به افراد مطلقه زیر پوشش را از اولویت برنامه خود قرار داده تا از آسیب‌های آینده جلوگیری شود، برگزاری کلاس مهارت زندگی برای دختران در آستانه ازدواج، ایجاد اشتغال‌زایی برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار که بدون منبع درآمد هستند، آموزش دختران زیر پوشش درباره افزایش مهارت خودشناسی، خودباوری، آموزش زوجین تازه عقد شده و همسران جوان، از برنامه مهم کمیته امداد بابل برای کاهش آمار طلاق است.
فارس: بیشترین آمار طلاق در چه قشری از مردم اتفاق می‌افتد و نقش شناخت زوجین و خانواده‌ها قبل از ازدواج تا چه اندازه می‌تواند در جلوگیری از طلاق مؤثر باشد؟
بیشترین آمار طلاق از قشر ضعیف جامعه است و توصیه من به خانواده‌ها به‌ویژه قشر زیر پوشش جامعه این است که قبل ازدواج اطلاعات دقیقی از خانواده یکدیگر کسب کنند و اگر فرصت ازدواج مناسب نداشته یا مشکل اقتصادی داشتند، این امر سبب از بین رفتن اعتماد به‌نفس آنها نشود و فکر نکنند که ازدواج به آنها شخصیت می‌دهد، بلکه صبور و دقیق باشند تا از چاله به چاه نیفتند.
فارس: سخن آخر
درباره کاهش معضل طلاق در جامعه باید همه دستگاه‌ها به این حوزه توجه داشته باشند که می‌توان با ایجاد اشتغال مناسب برای همسران بیکار، یک خانواده را از دام طلاق نجات داد تا شاهد پیامدهای ناهنجار این معضل در جامعه نباشیم، زیرا معتقدیم نجات هر فرد، نجات جامعه است.
مهار طلاق با رفع معضل بیکاری در جامعه
مهدی ابوحسینی مسؤول واحد اجتماعی و رفاه اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی بابل نیز درباره تأثیر بیکاری در افزایش آمار طلاق و راهکاری رفع این مشکل با فارس به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.
فارس: به نظر شما عوامل طلاق در جامعه کدامند؟
برحسب تحقیقات 6 مؤسسه کاریابی غیردولتی در بابل، یکی از مشکلات طلاق افزایش آمار بیکاری تغییر فرهنگ و شکسته شدن سنت‌های قدیم خانواده‌ها در جامعه و همچنین نداشتن اشتغال و مهارت لازم در بین جوانان و کارجویان است.
فارس: از مراکز کاریابی فعال در بابل و نحوه ثبت‌نام هر کاریاب بگویید و بفرمایید که بیشتر مراجعان در چه سنینی هستند؟
سالانه حدود 5 تا 6 هزار نفر در 6 مؤسسه کاریابی غیردولتی بابل، تنها با پرداخت 10 هزار تومان برای اشتغال در بخش خصوصی و استفاده مفید از مشاوره‌های شغلی ثبت‌نام می‌کنند و از این تعداد، دستکم نیمی در بخش‌های خصوصی مشغول کار می‌شوند و شاید نیمی دیگر نیز به دلیل نبود بازار کار مناسب(تناسب نداشتن مدرک تحصیلی، سطح انتظارات متقاضیان کار، نداشتن تجربه کاری، نداشتن مهارت‌های لازم و نبود واحدهای صنعتی، رکود بازار و تعدیل نیروها توسط کارفرمایان و سایر عوامل نتوانند جذب بازار کار شوند.
با توجه به اینکه بیشتر مراجعان در سنین 25 تا 37 سال هستند، این سن اوج فعالیت کاری و همچنین تشکیل یک زندگی مستقل است، قابل توجه اینکه از نظر جنسیت تفاوت چندانی بین آقایان و خانم‌ها در ثبت‌نام کارجویان وجود ندارد و حتی شاید برخی اوقات، تقاضای کار از سوی خانم‌ها بیشتر باشد که البته این موضوع ناشی از تغییر فرهنگ زندگی و کار در خانواده و جامعه است که امروزه خانم‌ها نقش به‌سزایی در امر اشتغال کشور ایفا می‌کنند.
فارس: نبود ارتباط صحیح بین دانشگاه و صنعت چه آسیبی به اشتغال جوانان وارد کرده است؟
از آنجایی که بخش خصوصی و صنعت به دنبال افراد با تجربه هستند، اما به سبب نبود ارتباط صحیح و کاربردی بین دانشگاه و صنعت، بسیاری از جوانان و فارغالتحصیلان دانشگاهی نتوانستند پس از اتمام تحصیلات به‌درستی و به‌موقع وارد بازار کار شوند، زیرا در بازار رقابت در صنعت و کسب و کار حرف اول برای کسب شغل مناسب، داشتن تجربه و مهارت کافی است و نداشتن آن سبب از دست رفتن زمان برای آن جوان شده که خود پیامدهایی را به همراه دارد.
اکنون تعداد خروجی‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی نسبت به ورودی بازار کار و صنعت بسیار زیاد بوده و تعادل را برهم می‌زند، البته دادن مجوزهایی که بدون برنامه در کشور برای تأسیس مؤسسات و آموزشگاه‌های عالی داده شد، سبب افزایش تعداد دانشگاه شده و توازن عرضه و تقاضا را برهم زده و همین امر سبب مشکلات بسیاری شده است.
در بابل تعداد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از تعداد کارخانجات فعال و مؤثر شهر بیشتر است، این در حالی است که شرکت‌های بزرگ ما از لحاظ اقتصادی دچار مشکل بوده و برای جذب نیروی انسانی نیز محدودیت‌هایی را دارند، این یعنی درصد کمی از فارغالتحصیلان به‌صورت مستقیم جذب بازار کار می‌شوند و درصد قابل توجه‌ای با کمبود فرصت‌های شغلی مواجه هستند که سبب افزایش بیکاری در جامعه می‌شود.
بیکاری معضلات زیادی ازجمله افسردگی، فساد، ناهنجاری اجتماعی در خانواده و جامعه، افزایش سن ازدواج و در نهایت طلاق را رقم می‌زند.
فارس: مهمترین مشکلات در بخش صنعت بابل که سبب عقب‌افتادگی و افزایش بیکاری این شهرستان بزرگ شده است، از دیدگاه شما چیست؟
نبود زیرساخت‌های مناسب سخت‌افزاری و فرهنگ تعاون، کار و تولید، سبب به‌وجود آمدن نگاه منفی به تولید و افزایش مصرف‌گرایی مردم در این شهرستان شده و همین امر سبب کاهش سرمایه‌گذاری در امر تولید شده است، زیرا که این نگاه در بین بازاریان و مردم سبب شده تا ترس از اینکه سود یک واحد تولیدی به اندازه مشکلات آن نباشد، سرمایه‌گذاران بابلی را به سمت خدمات سوق داده و این تفکر در بین مردم و جوانان ما نیز رخنه کرده است.
نبود جادههای ترانزیتی، جانمایی نامناسب شهرک‌های صنعتی و استقبال نکردن سرمایه‌گذاران بخش صنعت، وجود سود بانکی با ضریب بالا و سایر عوامل سبب شده بود تا شهرستان بابل در برخورداری از صنعت ضعیف شود، با این حال در چند سال اخیر مسؤولان این شهرستان از نمایندگان مردم بابل در مجلس شورای اسلامی، امام جمعه، رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دبیر کارگروه اشتغال و سرمایه‌گذاری، فرماندار ویژه شهرستان و انجمن صنفی کارفرمایان شهرستان بابل صنعتی شدن بابل را استارت زدند و فرهنگ کارآفرینی و تولید را نیز طنین‌انداز کردند که این کار، امید را در بخش صنعت و تولید به‌وجود آورده است.
خالی شدن مساجد افزایش طلاق را رقم زده است
محمد اکبرزاده مدیر مؤسسه یاوران نماز بابل نیز نقش دین را در حوزه استمرار پیوند، آرامش خانواده و جلوگیری از طلاق قابل توجه برشمرد و خاطرنشان کرد که نفاق و ضد ارزش‌ها نباید به خانه‌ها مسلط شود، وی نیز به چند سؤال فارس پاسخ داده است:
فارس: نقش مساجد و روحانیت در تحکیم، استمرار و آرامش خانواده چیست؟
مساجد باید فعالیت بیشتری داشته باشند و روحانیون نیز از اطلاعات به‌روز استفاده کنند تا مساجد از مردم خالی نشده و نفاق و ضد ارزش‌ها به خانه‌ها مسلط نشود، زیرا مردم ما افرادی دین‌دار و وفادار به امر خانواده هستند و حتی افرادی که دین ندارند نیز به استمرار پیوند خانواده و آرامش خانواده اهمیت ویژه می‌دهند، طلاق نیز چون مرگ جاده‌ای، دیابت و بیماری قلبی از معضل مهم جامعه محسوب شده و نیازمند برنامه‌ریزی درست و فرهنگ‌سازی مناسب برای پیشگیری است.
فارس: نقش خانواده در امر طلاق به‌ویژه طلاق توافقی از دیدگاه شما چیست؟
طلاق توافقی بزرگترین اشتباهی است که در جامعه به‌ویژه در شهر دارالمؤمنین شاهد هستیم، این شیوه خود سبب افزایش آمار طلاق شده است، مسؤولان قضایی باید به‌جای این کار آسیب‌شناسی مناسبی می‌کردند، نباید قبح طلاق در خانواده شکسته شود که اگر چنین شود، احتمال تکرار آن در خانواده رخ می‌دهد، طلاق در بین افرادی که پایبند به خانواده نباشند یا والدین بی‌مسؤولیت داشته باشند، مشهودتر است.
به گزارش فارس، شکسته شدن قبح طلاق و اینکه اولین و آخرین راه حل برای پایان دادن به مشکلات زوجین در طلاق دیده شود، جامعه را به سمت بی‌بندوباری و فشل بودن میکشاند، لذا از مسؤولان فرهنگی و قضایی انتظار می‌رود که در شناساندن پیامدهای نامیمون طلاق و برنامه‌های راهبردی برای کاهش این معضل بزرگ، ریشهایتر عمل کنند.
طلاق، راه نهایی برای رهایی از وضعیت موجودی است که هر یک از طرفین را به ستوه آورده باشد و اگر این جدایی به دلیل مسائل جزیی و ناچیز باشد، عامل موفقیت‌آمیز و آرامشبخشی برای هیچ‌کدام از زوجین نیست و در واقع آنها به بیراهه‌ای رفته‌اند که خلاصی از آن گاه ناممکن است.